หลักการออกแบบตกแต่งสวนและงานแลนด์สเคป
หลักการออกแบบตกแต่งสวนและงานแลนด์สเคป
มิสถาปัตย์จะเน้นการออกแบบพื้นที่ภายนอก อย่างเช่น การออกแบบสวนสาธารณะของที่พักอาศัย การออกแบบภูมิทัศน์สำหรับพื้นที่สาธารณะ ซึ่งเป็นอีกหนึ่งแขนงของศาสตร์ด้านการออกแบบที่มีมาอย่างยาวนาน ดังนั้น งานออกแบบภูมิทัศน์ จึงเหมือนกับอยู่รายรอบตัวเรา เป็นการออกแบบที่ทำให้เกิดสุนทรียะให้กับมนุษย์ และเติมเต็มงานออกแบบให้สมบูรณ์มากยิ่งขึ้น
“งานภูมิทัศน์” หมายถึงพื้นที่ภายนอกอาคารที่มีการปรับแต่งพื้นที่ให้มีประโยชน์ใช้สอยที่มีประสิทธิภาพ มีความร่มรื่นสวยงามและมีเอกลักษณ์ รวมทั้งการมีองค์ประกอบพื้นฐาน เช่น ระบบการให้แสงสว่าง ระบบให้น้ำต้นไม้ ระบบระบายน้ำ ระบบอำนวยความสะดวก เช่น ม้านั่ง ถังขยะ ป้าย ตลอดจนสิ่งประเทืองใจ เช่น น้ำพุ น้ำตก หรือประติมากรรม
งานภูมิทัศน์มีทั้งขนาดเล็กที่ไม่ซับซ้อนที่เรียกว่าสวนประดับ หรือ สวนหย่อม ไปจนถึงงานซับซ้อนและมีขนาดใหญ่ เช่น สวนสาธารณะขนาดใหญ่ในเมือง งานภูมิทัศน์โรงแรมพักผ่อนหรูขนาดใหญ่ งานผังบริเวณโครงการขนาดใหญ่ งานลานเมืองและสถานที่สำคัญอื่นๆ
ลักษณะของงานตกแต่งสวนหรืองานแลนด์สเคปที่ดีต่อผู้ใช้งาน
- มีพื้นที่สีเขียวที่มีความร่มรื่น สวยเป็นระเบียบ และสะอาด
- งานการประดับตกแต่งด้วย ต้นไม้ ไม้พุ่ม สวนดอกไม้ บ่อน้ำ หญ้า หิน ดิน ทราย
- มีการจัดสรรพื้นที่สำหรับการผ่อนคลาย เช่น ที่นั่งเล่น เครื่องเล่นเด็ก หรือที่ออกกำลังกาย
- จัดให้มีกิจกรรมที่หลากหลายมากที่สุดเท่าที่จะทำได้โดยเน้นครอบครัว เช่น ให้ ผู้สูงอายุ เช่น ปู่ย่า / พ่อ-แม่ – วัยทำงาน/ วัยรุ่นและเด็กเล็กสามารถมาที่สวนเดียวกันพร้อมกันได้โดยไม่เบื่อและรบกวนกัน
- มีพื้นที่อเนกประสงค์ที่ใช้ได้หลากหลาย สำหรับทุกเพศทุกวัย
- มีอุปกรณ์และสิ่งอำนวยความสะดวกเพียงพอและตอบสนองต่อภูมิอากาศ
-
องค์ประกอบของงานแลนด์สเคป
เลนทางเดิน/บล็อกทางเดินสวน
เลนทางเดินควรปูด้วยวัสดุปูพื้นที่ไม่ลื่น หลีกเลี่ยงวัสดุปูพื้นที่มีลวดลายมากเกินไป และแบ่งแยกสีแตกต่างจากสีของพื้นดินและหญ้าชัดเจน เพื่อให้ปลอดภัยและสะดวกต่ออผู้ใช้งานทุกเพศทุกวัย
ตัวอย่างวัสดุสำหรับปูพื้นทางเดิน
- บล็อกแผ่นทางเท้าปูนเปลือย
บล็อกแผ่นทางเท้าปูนเปลือย เป็นวัสดุปูพื้นทางเดินที่มีลักษณะเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยม มีทั้งแบบสี่เหลี่ยมจตุรัสและผืนผ้า มีคุณสมบัติเรื่องความทนทาน ผิวหน้าเรียบ ทำให้เดินได้อย่างสะดวกสบายและปลอดภัย ติดตั้งได้ง่าย ปรับใช้งานได้หลากหลาย ทนทานต่อสภาพอากาศ เหมาะสำหรับใช้ปูทางเดิน ใช้ตกแต่งสวน หรือใช้กับงานแลนด์สเคปในรูปแบบอื่นๆ
- แสตมป์คอนกรีตสำเร็จรูปแบบแผ่น
คุณสมบัติเรื่องความแข็งแรงทนทาน มีสีให้เลือกหลายแบบ สามารถใช้ทดแทนวัสดุธรรมชาติได้ มีลวดลายเหมือนหิน จึงสามารถตกแต่งสวนหรือทางเดิน ร่วมกับวัสดุประเภทอื่นๆ ได้ง่าย เป็นวัสดุปูพื้นที่ติดตั้งได้อย่างรวดเร็ว เหมาะแก่การนำมาใช้ทำพื้นรอบสระว่ายน้ำ ตกแต่งสวน ลานจอดรถ ทางเดิน และถนน เป็นต้น
- บล็อกหญ้าลายหิน (Grass Block)
บล็อกหญ้าลายหินเหมาะสำหรับใช้ตกแต่งพื้นทางเดินในสวนแบบธรรมชาติ มีร่องสำหรับปลูกหญ้าได้เหมาะสำหรับใช้ในกรณีที่เป็นที่จอดรถแบบ Outdoor เพื่อช่วยเพิ่มพื้นที่สีเขียวและช่วยลดอุณหภูมิความร้อนที่สะสมบนผิวดินได้เป็นอย่างดี ผิวหน้าที่มีเท็กซ์เจอร์ช่วยกันลื่นได้เป็นอย่างดีเนื่องจากตะไคร่จะเกาะที่ผิวคอนกรีตน้อยกว่าหินจริง
ทางลาด
สถานที่ภายนอกอาคารเหมาะสมกับการมีทางลาดมากกว่าภายในอาคาร เนื่องจากทางลาดจะใช้พื้นที่มาก ทางลาดที่ดีควรอยู่ข้างบันไดควรมีพื้นที่บริเวณหน้าทางลาดเป็นที่ว่างยาว เมื่อวัดจากด้านหน้าทางลาดมีระยะไม่น้อยกว่า 1,500 มิลลิเมตร ทางลาดควรมีการก่อสร้างให้มีความคงทน แข็งแรงและ สามารถรับน้ำหนักได้มาก
เลนจักรยาน
ในการออกแบบงานแลนด์สเคปหลายๆ ที่ซึ่งมีพื้นที่กว้าง อย่างเช่น ภายในสวนสาธารณะ การมีเลนสำหรับจักรยานแยกชัดเจน จะทำให้สะดวกต่อผู้ใช้งาน และเป็นพื้นที่สำหรับผู้ที่ต้องการปั่นจักรยานโดยเฉพาะ ไม่รบกวนเลนทางเดินปกติ ปลอดภัยต่อผู้ใช้งาน
การจัดตกแต่งสวน
การจัดสวนเดิมทีมี 2 รูปแบบที่เห็นบ่อยๆ คือการจัดสวนแบบ Formal Style เป็นการจัดสวนที่อาศัยรูปทรงเลขาคณิตเป็นหลัก เช่น วัดรูปทรงต้นไม้เป็นรูปสามเหลี่ยม ทรงกระบอก สี่เหลี่ยม และอื่นๆ นิยมจัดให้มีความสมดุลกันทั้งด้านซ้ายและขวา อีกหนึ่งรูปแบบคือ Informal Style ที่เป็นการจัดสวนโดยไม่ได้อิงรูปทรงเลขาคณิตเป็นหลัก แต่อาศัยหลักความสมดุล นิยมใช้เส้นโค้งมากกว่าเส้นตรง รูปทรงของต้นไม้จะเป็นอิสระ และเป็นธรรมชาติ
- ระบบแสงสว่าง เช่น เสาไฟ ไฟอินไดเรก ไฟซ่อนLighting Design หรือการออกแบบแสงสว่าง สามารถแยกย่อยได้ทั้ง Interior Exterior Landscape ไปจนถึง Light art installation ความสำคัญของการออกแบบแสงนั้น ไม่ใช่เพียงแค่วัตถุประสงค์ในการให้แสงสว่างเท่านั้น แต่ยังช่วยส่งเสริมคุณค่าของงานสถาปัตยกรรม และงานภูมิทัศน์ อีกทั้งยังสร้างความรู้สึกอภิรมย์ให้แก่ผู้อยู่อาศัย ไปจนถึงความปลอดภัยของผู้ใช้งานในเวลากลางคืน
- ไฟส่องต้นไม้ (Landscape Tree Lighting)
การติดตั้งไฟส่องต้นไม้ขนาดเล็กถึงกลาง ที่มีความสูงประมาณ 2 – 4 เมตร มักจะติดตั้งแบบเน้นแสงเพียงจุดเดียวแบบทำมุม 45 องศา ให้แสงไฟสาดขึ้นไปที่ส่วนบนของต้นไม้ การติดตั้งไฟส่องต้นไม้ขนาดใหญ่ที่มีความสูงประมาณ 15 เมตรขึ้นไป นิยมปลูกในสวนสาธารณะ พื้นที่สาธารณะ ด้วยความที่มีขนาดใหญ่ ดังนั้น ตอนกลางคืนหากไม่มีไฟส่องต้นไม้ จะทำให้บริเวณนั้นดูมืดกว่าปกติ การติดตั้งไฟส่องต้นไม้สำหรับต้นไม้ขนาดใหญ่คือการเน้นการให้แสง 3-4 จุด เช่น ด้านข้าง 2 ฝั่ง ติดตั้งไฟส่องต้นไม้ที่ทำมุม 45 องศา ด้านหน้าติดตั้งไฟส่องต้นไม้ที่ทำมุม 15 องศา เพื่อส่องแสงบริเวณส่วนล่างของลำต้น ในกรณีที่ต้นไม้ใหญ่มากๆ และต้องการให้แสงสว่างไปถึงส่วนบนของต้นไม้ ควรติดตั้งไฟส่องต้นไม้ที่ทำมุม 60 องศาไว้ที่บริเวณด้านหลัง
- ไฟส่องสว่างสำหรับสวนแบบเสาไฟ (Landscape Lighting Poles)
เป็นการออกแบบแสงด้วยการใช้เสาไฟหลากหลายขนาด เพื่อช่วยเพิ่มความปลอดภัยสำหรับผู้ใช้ทางเดินในสวน มีให้เลือก 3 แบบใหญ่ ๆ คือ 1. แบบฝังติดไว้บริเวณลูกตั้งของบันได หรือฝังบนทางเท้าเลย (Inground) หรือ 2. เสาไฟแบบเตี้ย (Bollard) ที่จะติดตั้งขนานไปกับทางเดินเป็นระยะ และ 3. แบบเสาสูงที่จะให้แสงกระจายในวงกว้าง
- ไฟหลืบไฟซ่อน บริเวณทางเดิน (Indirect Landscape Lighting)
การออกแบบไฟหลืบไฟซ่อนใต้บันไดทางเดินสวน หรือราวจับติดผนัง มักจะใช้เพื่อตกแต่งสร้างบรรยากาศ หรือ การใช้งานในบางพื้นที่ ที่ไม่ต้องการให้แสงสว่างจ้ามากเกินไป รวมไปถึงช่วยเพิ่มความปลอดภัยในการใช้งานยามค่ำคืน
ในการติดตั้งแหล่งกำเนิดแสง (นิยมใช้ LED Strip Light) อาจไม่จำเป็นต้องติดเข้าไปในช่องหลืบลึกจนเกินไป และไม่จำเป็นต้องใส่ปีกบังแสงสำหรับบังแสงสว่างจ้าจากหลอดไฟไม่ให้แยงตา เนื่องจากระดับของหลอดไฟอยู่ต่ำกว่าระดับสายตาอยู่แล้ว สำหรับการออกแบบไฟหลืบไฟซ่อนตามแนวทางเดินนิยมใช้กับงานออกแบบแสงสว่างบริเวณทางเดิน หรือ จุดนั่งพัก เพื่อสร้างบรรยากาศที่สวยงาม ช่วยเพิ่มความสะดวก และให้ความปลอดภัยในการใช้งานทางเดินยามค่ำคืนมากขึ้น
